تاریخچه ساخت سی و سه پل
سی و سه پل که به آن پل الله وردی خان نیز گفته می‌شود، پلی با طاق سنگی در اصفهان است و این پل در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۱۰ به طور رسمی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. این پل به طور تقریبی ۲۹۵ متر طول، ۱۴ متر عرض و ۳۳ دهانه دارد که اندیشه بنای این پل به سفارش شاه عباس صفوی، به دست الله وردی خان اوندیلادزه در سال ۱۰۰۵ هجری قمری به وجود‌آمد و در سال ۱۰۱۱ هجری قمری با معماری استاد حسین بناء اصفهانی ساخت ساختمان پل به اتمام رسید. در واقع در ابتدا این پل فقط یک طبقه زیرین داشت که در سال های اول ساخت آن به اتمام رسید اما از آنجا که معماری سی و سه پل به گونه ای بود که این پل در امتداد یک محور اصلی بر روی زاینده رود واقع شده بود تا راه ارتباطی میان چهار باغ عباسی به چهار باغ بالا، باغ هزار جریب، عباس آباد و محله جلفا باشد، الله وردی خان دستور ساخت طبقه بالای این پل را داد تا در صورت طغیان زاینده رود عبور از پل با مشکلی مواجه نشود.
معماری سی و سه پل، این پل را به یک شاهکار معماری ایرانی تبدیل کرده است. معماری، عظمت منحصر به فرد و طراحی نمای سی و سه پل اصفهان را به یک جاذبه توریستی تبدیل کردهاست. همچنین اگر میخواهید با طراحی نمای کلاسیک در عصر جدید بیشتر آشنا شوید وارد لینک شوید.
نامگذاری سی و سه پل
از آنجا که دستور ساخت این پل را شاه عباس صفوی داده بود به آن پل عباسی می‌گفتند و چون این پل زیر نظر لله وردی خان شروع به ساخته شدن کرده بود این پل به پل لله وردی خان نیز معروف بود.
معماری سی و سه پل به گونه‌ای بود که این پل در ابتدا چهل چشمه داشت ولی با گذشت زمان تعدادی از دهانه‌های پل بسته و متروک شدند به این دلیل در گذشته این پل به پل چهل چشمه معروف بود و همچنین چون مسیری برای عبور مردم به جلفا بود، به پل جلفا نیز معروف بود.
همه چیز درباره سی و سه پل
عده ای بر این باورند که عدد ۳۳ در اصل عددی مربوط به الهه آب (آناهیتا) بوده. از این رو نام سی و سه پل از این باور گرفته شده است.
در زمان شاه عباس که پل تازه تاسیس شده بود، شاه عباس اجازه برگزاری مراسم‌ها و جشن های مختلفی را بر روی پل به مردم می‌داد. از جمله این جشن ها، جشن نوروز، جشن آب ریزان یا آبپاشی و مراسم خاج شویان بودند.
در زمان جشن نوروز، این جشن سه تا هفت شبانه روز طول می‌کشید و شاه عباس در این مراسم فرمان می‌داد که بر سر پل مراسم گلریزان انجام دهند و گل های بسیاری بر سر شاه و همراهانش ریخته می‌شد.
مراسم آب ریزان یا نوروز طبری از مراسم های باستانی نوروز است. در اصل منشأ این جشن به زمان جمشید باز می‌گردد، خداوند زمین را سه برابر فراخ تر گردانید و فرمود مردم غسل کنند تا از گناه پاک شوند. از این رو در آن زمان بر روی سی و سه پل مردم برای برگزاری این جشن بر روی هم آب و گلاب می‌پاشیدند.
ریشه جشن خاج شویان مراسمی است که مسیحیان در انتهای جشن کریسمس در روز شش ژانویه گرامی داشت حضور حضرت عیسی مسیح را جشن می‌گیرند. ارمنیان ایران این روز را در ۱۳ ژانویه در کنار سی و سه پل اصفهان جشن می‌گیرند.
اصول معماری سی و سه پل
در آن زمان برای طراحی بناهای خود مردم اغلب به از سبک ها قدیمی و طراحی شاه نشین برای نمای ساختمان‌های خود استفاده می‌کردند تا جلوه و نمایی زیبا و چشمگیر داشته باشد.
استاد حسین بناء که فرزندشان محمدرضا اصفهانی نیز از معماران برجسته دوران صفوی بودند و مسجد شیخ لطف الله را بنا کرده بود، معماری سی و سه پل را به سرانجام رسانده بودند.
از آنجا که این پل به روی زاینده رود واقع بود باید از مصالحی استفاده می‌شد که در طی زمان دیوار های پل تخریب نشوند. استاد حسین بناء برای بر طرف کردن این مشکل از لایه های جداگانه برای ساخت پل استفاده کرده است. وی لایه های زیرین را از سنگ و برای قسمت های بالایی از آجر و ملات ساروج و گچ استفاده کرده است. پل باید به نحوی ساخته می‌شد که دوام و استحکام دیواره ها بسیار بالا می‌بود تا در طولانی مدت از نفوذ آب جلوگیری کنند.
پیش تر گفتیم که در گذشته این پل دارای ۴۰ چشمه بوده اما امروزه تنها ۳۳ چشمه از آن باقی مانده. در میان پل طاق نماهای سرپوشیده ای هستند که از طرفی به زاینده رود و از طرف دیگر به میان پل مشرف می‌شوند و معبری برای عابرین ایجاد کردهاست.
پیاده رو پل هم دارای ۹۹ طاقچه است که در زمان قدیم درون این طاقچه ها تابلوهای نقاشی بوده ولی امروزه اثری از آنها نیست.
پایه و فونداسیون پل به گونه ای است که رطوبت وارد شده به آن در عوض این که از دوام و استحکامش کم کند آن را افزایش می‌دهد، به همین دلیل است که این بنای پر شکوه تاریخی طی گذشت چند قرن از ساخت خود تا به الان آسیبی ندیده است.
با این حال معماری سی و سه پل به گونه ای بود که این پل روی بستر آب با دوام بماند اما در سال های اخیر با مواجه شدن مشکل کم آبی و خشکی زاینده رود، ترک خوردن ستون های پل و نشست این بنای تاریخی را امکان پذیر کرده است.
